Άρθρο σε σχέση με την μεταρρύθμιση στον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο

Οι περιορισμοί που υπάρχουν στον τομέα των υπηρεσιών, και οι οποίοι αναφέρονται στο μνημόνιο συναντίληψης, διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία αναφέρεται στους περιορισμούς που αφορούν την άσκηση επαγγέλματος (π.χ. ελάχιστα απαιτούμενα επαγγελματικά προσόντα, εγγραφή ή συμμετοχή σε ένα επαγγελματικό φορέα) ενώ η δεύτερη κατηγορία αναφέρεται στους περιορισμούς που αφορούν τη συμπεριφορά των επαγγελματιών (π.χ. καθορισμός των τιμών και των αμοιβών, απαγόρευση της διαφήμισης).

Σε σχέση με την πρώτη κατηγορία περιορισμών, δηλαδή τους περιορισμούς που τίθενται για την άσκηση επαγγέλματος, υπάρχει σχετική ομογνωμία αναφορικά με την αναγκαιότητα ύπαρξης τους. Για παράδειγμα, οι ρυθμίσεις που αφορούν τον καθορισμό των απαραίτητων προσόντων και την επάρκεια των μελών ενός επαγγέλματος καθώς επίσης και την επαγγελματική δεοντολογία, μπορεί να είναι απαραίτητες στο ειδικό πλαίσιο ενός επαγγέλματος, ασχέτως αν αυτές οι ρυθμίσεις περιορίζουν την είσοδο νέων επαγγελματιών στην αγορά, π.χ. δικηγόροι, αρχιτέκτονες, εκπαιδευτές οδηγών.

Υπάρχουν τρείς λόγοι για τους οποίους η πλήρης ελευθεροποίηση της εισόδου στην αγορά συγκεκριμένων επαγγελματικών υπηρεσιών μπορεί να βλάψει τους χρήστες-καταναλωτές, αλλά και γενικότερα την κοινωνία.

Ο πρώτος λόγος είναι ότι οι επαγγελματικές υπηρεσίες αποτελούν αγαθά εμπιστοσύνης (credence goods), η ποιότητα των οποίων δεν μπορεί να ελεγχθεί ή να αξιολογηθεί εύκολα εκ των προτέρων – πολλές φορές ούτε και εκ των υστέρων. Η ασυμμετρία πληροφόρησης μεταξύ των καταναλωτών και των επαγγελματιών, λόγω των τεχνικών ικανοτήτων που διαθέτουν οι επαγγελματίες, δυσχεραίνει την εκτίμηση της ποιότητας των εν λόγω υπηρεσιών από τους καταναλωτές. Ως εκ τούτου, μπορεί να τους οδηγήσει σε μη βέλτιστες επιλογές, γεγονός που καθιστά την παρέμβαση του κράτους επιβεβλημένη, ώστε να διασφαλιστεί η ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται από τους επαγγελματίες.

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ορισμένες επαγγελματικές υπηρεσίες παράγουν αγαθά που έχουν το χαρακτηριστικό του δημόσιου αγαθού, δηλαδή είναι επωφελή για το κοινωνικό σύνολο, π.χ. σωστή άσκηση δικαιοσύνης. Χωρίς ρύθμιση υπάρχει ο κίνδυνος ορισμένες αγορές επαγγελματικών υπηρεσιών να μην ανταποκρίνονται στις ποσοτικές απαιτήσεις ή και τις ποιοτικές προδιαγραφές σχετικά με την προσφορά αυτών των δημοσίων αγαθών.

Ο τρίτος λόγος είναι ότι η παροχή ορισμένων επαγγελματικών υπηρεσιών μπορεί να έχει επιπτώσεις στην ευημερία τρίτων και όχι μόνο στον χρήστη-καταναλωτή. Συνεπώς, το δημόσιο συμφέρον μπορεί να υπερβαίνει το ιδιωτικό συμφέρον κάτι το οποίο δεν λαμβάνει υπόψη της η ελεύθερη αγορά.

Από την άλλη, υπάρχουν σοβαρές επιφυλάξεις ως προς τη σκοπιμότητα ύπαρξης των ρυθμίσεων που περιορίζουν τη συμπεριφορά των επαγγελματιών. Παραδείγματα ρυθμίσεων που περιορίζουν τη συμπεριφορά των επαγγελματιών είναι η απαγόρευση της διαφήμισης (π.χ. κτηνίατροι) και ο καθορισμός των τιμών και των αμοιβών εκτός του πλαισίου της αγοράς (αρχιτέκτονες, οδοντίατροι).

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα των ενδιαφερόμενων επαγγελματιών είναι ότι οι προκαθορισμένες ή συνιστώμενες τιμές παρέχουν ένα μηχανισμό για την εξασφάλιση χαμηλών τιμών. Επίσης, ότι αποτελούν εγγύηση για την υψηλή ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν. Ωστόσο, οι περιορισμοί συμπεριφοράς είναι δυνατόν να βλάψουν την ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού μεταξύ των επαγγελματιών, και με τον τρόπο αυτό να αποδυναμώσουν τα κίνητρα των επαγγελματιών να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους, ή να μειώσουν τις τιμές, ή να διευρύνουν τις επιχειρηματικές τους δυνατότητες μέσω καινοτομιών και μείωσης του κόστους τους. Ταυτόχρονα, είναι πολύ πιθανό να λειτουργήσουν ως σημείο εστίασης, διευκολύνοντας τη σύμπραξη μεταξύ των επαγγελματιών, με αποτέλεσμα την χαλάρωση του μεταξύ τους ανταγωνισμού.

Η άρση των περιορισμών στη διαφήμιση των επαγγελματικών υπηρεσιών θα μπορούσε να βοηθήσει τους καταναλωτές να λάβουν πιο συνειδητές αποφάσεις έχοντας καλύτερη επίγνωση των εναλλακτικών επιλογών. Η διαφήμιση, περιλαμβανομένης και της συγκριτικής διαφήμισης, είναι ένα σημαντικό κανάλι πληροφόρησης των καταναλωτών σε σχέση με την ποιότητα και τις τιμές που προσφέρει η αγορά.

Αναμφίβολα, η παρουσία της Τρόικα στην Κύπρο δημιουργεί αρκετούς περιορισμούς ως προς τον τρόπο άσκησης της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, καθώς επίσης και στην κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής. Ωστόσο, η παρουσία της δίνει την ευκαιρία να πραγματοποιηθούν αλλαγές που θα είναι ωφέλιμες για το κοινωνικό σύνολο μακροχρόνια, αλλαγές που για διάφορους λόγους δεν κατέστη δυνατό να πραγματοποιηθούν τα προηγούμενα χρόνια. Η άρση ορισμένων περιορισμών που αφορούν τον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών είναι προς την ορθή κατεύθυνση και θα συμβάλει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.