Επιτόπιοι έλεγχοι των Αρχών Ανταγωνισμού στην Ε.Ε.[1]
Το παρόν άρθρο εξετάζει τα βασικά βήματα μιας τυπικής επιτόπιας έρευνας χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση των αρμόδιων Αρχών Ανταγωνισμού στην Ε.Ε. σε επιχειρήσεις και/ή ενώσεις επιχειρήσεων. Το άρθρο εντοπίζει τα ενδεχόμενα προβλήματα και/ή κινδύνους που μπορεί να προκύψουν κατά τη διαδικασία του επιτόπου ελέγχου και παρέχει συστάσεις για αποφύγει τυχόν λαθών από την ελεγχόμενη επιχείρηση ή ένωση επιχειρήσεων σε κάθε στάδιο της έρευνας των αρμόδιων Αρχών Ανταγωνισμού της Ε.Ε.
- Η έναρξη μιας επιτόπιας έρευνας: Η απουσία των εσωτερικών ή εξωτερικών νομικών συμβούλων της επιχείρησης δεν δικαιολογεί την καθυστέρηση της έρευνας
Κατά τη διάρκεια μιας επιτόπιας έρευνας μπορεί να παρίσταται ο νομικός σύμβουλος της επιχείρησης. Η απουσία του όμως δεν αποτελεί λόγο για την καθυστέρηση της έρευνας. Στην πράξη, οι εξουσιοδοτημένοι λειτουργοί που διεξάγουν τον σχετικό έλεγχο (εφεξής οι «ελεγκτές») δεν περιμένουν περισσότερο από 15-30 λεπτά για να έρθει ο εξωτερικός νομικός σύμβουλος της επιχείρησης. Στην περίπτωση που υπάρχει εσωτερικός νομικός σύμβουλος στο κτίριο της επιχειρήσεις, οι ελεγκτές δεν περιμένουν καθόλου. Τα τελευταία χρόνια, οι αρχές ανταγωνισμού της Ε.Ε. επέβαλαν πρόστιμα αρκετών δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ για καθυστέρηση της έρευνας από στελέχη των επιχειρήσεων υπό έρευνα.
Συνεπώς, η ελεγχόμενη επιχείρηση θα πρέπει να εκπαιδεύσει το προσωπικό της, ώστε να καλωσορίσει τους ελεγκτές, να ελέγξει τις ταυτότητές τους και να μελετήσει την απόφαση της έρευνας, να ενημερώσει το υπεύθυνο στέλεχος της διοίκησης και τους νομικούς συμβούλους και να ρωτήσει τους ελεγκτές αν μπορούν να περιμένουν για λίγο μέχρι να καταφθάσουν οι νομικοί σύμβουλοι της επιχείρησης. Σε περίπτωση που οι ελεγκτές αρνηθούν, θα πρέπει να μιλήσουν τηλεφωνικά με το νομικό τμήμα της επιχείρησης προκειμένου να συμφωνηθούν κάποιοι κανόνες σε σχέση με τις διαδικασίες ελέγχου που θα ακολουθηθούν.
- Πρόσβαση στα προγράμματα λογισμικού και ηλεκτρονικά αρχεία
Αποτελεί την πιο σημαντική πηγή πληροφοριών για την Αρχή Ανταγωνισμού. Εκτός από την αντιγραφή ηλεκτρονικών αρχείων, οι ελεγκτές μπορούν να μπλοκάρουν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο των στελεχών της επιχείρησης, να ελέγξουν όλο το πληροφοριακό περιβάλλον της επιχείρησης και να διακόψουν το διαδίκτυο από τους υπολογιστές. Σε εξαιρετικές μόνο περιπτώσεις, όπου οι σκληροί δίσκοι των υπολογιστών είναι κωδικοποιημένοι, οι ελεγκτές μπορούν να τους αφαιρέσουν και να τους επανεγκαταστήσουν μετά την ολοκλήρωση των σχετικών ελέγχων. Επίσης, μπορούν να ελέγξουν τις ηλεκτρονικές συσκευές των υπαλλήλων της επιχείρησης, όπως είναι τα κινητά τηλέφωνα και οι φορητές συσκευές (π.χ. ταμπλέτες) για ύπαρξη εταιρικών πληροφοριών. Κατά τη διαδικασία ελέγχου της επιχείρησης, οι ελεγκτές μπορούν να χρησιμοποιήσουν δικό τους εξειδικευμένο εξοπλισμό προκειμένου να ελέγξουν τα ηλεκτρονικά αρχεία της επιχείρησης.
Η άρνηση συνεργασίας με τις ελεγκτικές αρχές μπορεί να έχει μεγάλο κόστος για τη διερευνόμενη επιχείρηση. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα των προστίμων που επιβλήθηκαν στις εταιρείες Polkomtel το 2011, ύψους 33 εκατομμυρίων ευρώ, Trasmediterranea και Europa Ferries το 2011, ύψους 2 εκατομμυρίων ευρώ, και σε μια τσέχικη εταιρεία ενέργειας το 2012, ύψους 2,5 εκατομμυρίων ευρώ για άρνηση συνεργασίας τους με τις αρμόδιες Αρχές Ανταγωνισμού.
Συνεπώς, για να αποφευχθούν τυχόν δυσάρεστες εξελίξεις από τη μη συνεργασία με τις ελεγκτικές αρχές, η επιχείρηση θα πρέπει να εκπαιδεύσει κατάλληλα το προσωπικό του τμήματος πληροφορικής της, να παρέχει στους ελεγκτές πλήρη πρόσβαση στα ηλεκτρονικά αρχεία της επιχείρησης και να μην αποκρύψει πληροφορίες με το πρόσχημα του απόρρητου των ιδιωτικών δεδομένων.
- Καταστροφή αποδείξεων κατά τη διάρκεια μιας επιτόπιας έρευνας
Οι Αρχές Ανταγωνισμού έχουν την εξουσία να επιβάλουν πρόστιμα σε επιχειρήσεις που καταστρέφουν ή αποκρύπτουν στοιχεία κατά τη διάρκεια μιας επιτόπιας έρευνας. Τέτοια πρόστιμα έχουν επιβληθεί στο παρελθόν από τις Αρχές Ανταγωνισμού της Ελλάδας, Ισπανίας και Σουηδίας.
- Άρνηση ή αποτυχία πρόσβασης σε έγγραφα
Κατά την έναρξη μιας επιτόπιας έρευνας, η διοίκηση της επιχείρησης θα πρέπει να ενημερώσει τους υπαλλήλους της να μην καταστρέψουν κανένα αρχείο χωρίς νεότερη ειδοποίηση. Ακόμη και οι τυποποιημένες και/ή προγραμματισμένες διαδικασίες καταστροφής εγγράφων θα πρέπει να αναβληθούν. Επίσης, το προσωπικό της επιχείρησης δεν θα πρέπει να αποκρύψει έγγραφα από τις ελεγκτικές αρχές. Άρνηση συνεργασίας από την πλευρά της επιχείρησης συνεπάγεται υψηλά πρόστιμα.
- Σφράγισμα επαγγελματικού χώρου
Σε περίπτωση που οι ελεγκτές δεν προλάβουν να ολοκληρώσουν την έρευνα τους μέσα σε μια ημέρα, έχουν το δικαίωμα να σφραγίσουν οποιονδήποτε επαγγελματικό χώρο μέχρι να ολοκληρωθεί ο σχετικός έλεγχος. Οποιαδήποτε παραβίαση του χώρου που έχει σφραγιστεί, ακόμη και χωρίς πρόθεση, μπορεί να τιμωρηθεί από την ελεγκτική αρχή με πρόστιμο. Για το λόγο αυτό, η διοίκηση της επιχείρησης οφείλει να ενημερώσει το προσωπικό της καθώς και τα συνεργεία καθαρισμού και φύλαξης για την ανάγκη περιφρούρησης των χώρων της επιχείρησης που έχουν σφραγιστεί για περαιτέρω έλεγχο.
- Καταθέσεις
Οι ελεγκτές μπορούν να λαμβάνουν καταθέσεις από μέλη του προσωπικού της επιχείρησης και να ζητούν επεξηγήσεις για τα γεγονότα ή τα έγγραφα που σχετίζονται με το αντικείμενο και το σκοπό του ελέγχου. Σε περίπτωση που το προσωπικό επιδεικνύει απροθυμία συνεργασίας, οι ελεγκτικές αρχές μπορούν να επιβάλουν πρόστιμα. Ορισμένες Αρχές Ανταγωνισμού, μεταξύ των οποίων και η Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού της Κύπρου, έχουν την εξουσία να επιβάλουν πρόστιμα και σε φυσικά πρόσωπα.[2]
Συνεπώς, το προσωπικό της επιχείρησης θα πρέπει να δίνει σύντομες, ειλικρινείς και ακριβείς απαντήσεις στους ελεγκτές, να ενημερώνει τους νομικούς συμβούλους της επιχείρησης αναφορικά με ερωτήσεις οι οποίες κατά την άποψή τους δεν σχετίζονται με την επεξήγηση των γεγονότων ή των εγγράφων και να καταγράφουν τις ερωτήσεις και απαντήσεις τους για ενδεχόμενη μελλοντική χρήση.
- Επιτόπιες έρευνες σε κατοικίες
Οι ελεγκτικές αρχές μπορούν να ενεργούν έρευνες σε κατοικίες μελών της διοίκησης και του προσωπικού της επιχείρησης εφόσον υπάρχουν εύλογες υποψίες ότι σε αυτούς τους χώρους φυλάσσονται βιβλία ή άλλα έγγραφα που συνδέονται με την επιχείρηση και το αντικείμενο του ελέγχου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι εξουσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν είναι τόσο εκτεταμένες όσο στην περίπτωση των ελέγχων σε εταιρικά κτίρια και/ή εγκαταστάσεις. Για παράδειγμα, δεν έχει την εξουσία να σφραγίσει ιδιωτικούς χώρους ή να υποβάλει ερωτήσεις κατά τη διάρκεια του επιτόπιου ελέγχου. Αντίθετα, οι εθνικές Αρχές Ανταγωνισμού μπορεί να έχουν πιο διευρυμένες εξουσίες.
Στην περίπτωση επιτόπιου ελέγχου σε κατοικία στελέχους της επιχείρησης, το ελεγχόμενο άτομο θα πρέπει να έρθει σε άμεση επικοινωνία με το νομικό τμήμα της επιχείρησης. Δεδομένων των συνθηκών, το νομικό τμήμα μπορεί να προσφέρει στο ελεγχόμενο στέλεχος νομική αρωγή τηλεφωνικά ή να αποστείλει δικηγόρο επιτόπου.
Συνοπτικά, τρία είναι τα βασικά βήματα για την επιτυχή αντιμετώπιση μιας επιτόπιας έρευνας από το μέλος του προσωπικού της επιχείρησης
- Να διατηρήσει την ψυχραιμία και να επιδείξει επαγγελματισμό καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνας˙
- Να συνεργαστεί με τους ελεγκτές˙
- Να φροντίσει ώστε να μην καταστραφούν έγγραφα, μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή άλλα ηλεκτρονικά αρχεία.
Πώς μπορεί να βοηθήσει η Trojan Economics σε περίπτωση επιτόπιου ελέγχου χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση
Τα στελέχη της εταιρείας μας είναι διαθέσιμα για παροχή εξειδικευμένης υποστήριξης σε περίπτωση επιτόπιου ελέγχου χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση από την Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού. Μπορούμε επίσης να παρέχουμε αρωγή και στις μετέπειτα διαδικασίες ενώπιον της Επιτροπής Προστασίας του Ανταγωνισμού. Γενικότερα, η εταιρεία μας μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της συμμόρφωσης της επιχείρησης με τους κανόνες του ανταγωνισμού, μέσω του σχεδιασμού και εφαρμογής ενός κατάλληλου προγράμματος συμμόρφωσης, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες της κάθε επιχείρησης και του τομέα δραστηριοποίησης της. Στα πλαίσια του προγράμματος συμμόρφωσης η εταιρεία μας οργανώνει σεμινάρια για εκπαίδευση των στελεχών των επιχειρήσεων.
[1] Το παρόν άρθρο έχει ετοιμαστεί από την Trojan Economics με σκοπό τη γενική ενημέρωση των ενδιαφερομένων επιχειρήσεων και/ή ενώσεων επιχειρήσεων και/ή φυσικών προσώπων σε σχέση με τις εξουσίες των αρμόδιων Αρχών Ανταγωνισμού στην Ε.Ε. αναφορικά με τη διεξαγωγή επιτόπιων ελέγχων χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση στις εγκαταστάσεις επιχειρήσεων και/ή ενώσεων επιχειρήσεων και/ή στελεχών των επιχειρήσεων. Το άρθροσε καμία περίπτωση δεν αποτελεί περιεκτική ή πλήρη ανάλυση των εν λόγω εξουσιών των αρμόδιων ελεγκτικών αρχών ή και των υποχρεώσεων των επιχειρήσεων και/ή ενώσεων επιχειρήσεων ή και των στελεχών των επιχειρήσεων και/ή ενώσεων επιχειρήσεων. Οι πληροφορίες που παρέχονται δύναται να χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για ενημερωτικούς σκοπούς και σε καμία περίπτωση δεν συνιστούν ή δύναται να αποτελέσουν νομική συμβουλή ή εξειδικευμένη συμβουλή για ζητήματα που αφορούν το δίκαιο του ανταγωνισμού.
[2] Βλέπετε σχετικά το άρθρο 30(11) του Νόμου 13(Ι)/2008, όπως έχει τροποποιεί και ισχύει σήμερα. Επισημαίνεται ότι η άρνηση συνεργασίας φυσικών προσώπων με την Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού συνιστά ποινικό αδίκημα. Σύμφωνα με το προαναφερόμενο άρθρο, πρόσωπο το οποίο αρνείται να συνεργαστεί υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει το ένα έτος.
