Εισαγωγή
Κατά τη διαδικασία εξέτασης των πιθανών επιπτώσεων μιας προτεινόμενης συγκέντρωσης επιχειρήσεων, οι Αρχές Ανταγωνισμού αξιολογούν διάφορες παραμέτρους που σχετίζονται πρωτίστως με τη δομή της αγοράς, τις ανταγωνιστικές συνθήκες που επικρατούν σε αυτή και τη δυναμική του ανταγωνισμού.
Οι επιπτώσεις μίας συγκέντρωσης ενδέχεται να αφορούν σε συντονισμένη συμπεριφορά ή μη συντονισμένη συμπεριφορά. Η πρώτη περίπτωση σχετίζεται με αγορές στις οποίες η συγκέντρωση καταλήγει σε μια δομή αγοράς τέτοια που οι κυρίαρχοι «παίκτες» σε αυτήν, συμπεριλαμβανομένης της νέας οντότητας που προκύπτει μετά τη συγκέντρωση, να αποκτούν ένα μερίδιο αγοράς το οποίο σε συνδυασμό με άλλα χαρακτηριστικά της αγοράς ή των επιχειρήσεων που συμμετέχουν σε αυτήν (π.χ. η συμμετρία κόστους και μεριδίων αγοράς, υψηλά εμπόδια εισόδου και διαφάνεια) καθιστούν πιθανό τον μεταξύ τους συντονισμό.
Η δεύτερη αφορά στις περιπτώσεις όπου η νέα οντότητα που προκύπτει μετά τη συγκέντρωση, θα αποκτήσει τόσο ισχυρή θέση στην αγορά δραστηριοποίησής της, ώστε να μπορεί να διαμορφώνει την εμπορική και τιμολογιακή πολιτική ανεξάρτητα από τους ανταγωνιστές της (ήτοι, να αποκτήσει δεσπόζουσα θέση). Συνεπώς, η απόκτηση δεσπόζουσας θέσης από τη νέα οντότητα, εύλογα θεωρείται ότι της επιτρέπει να αυξήσει την τιμή των παρεχόμενων προϊόντων/υπηρεσιών προς ζημία των καταναλωτών.
Είναι προφανές ότι η εκτίμηση της πιθανότητας ανάπτυξης επιδράσεων συντονισμένης ή μη συντονισμένης συμπεριφοράς λόγω της συγκέντρωσης, προϋποθέτει προσεκτική και σε βάθος ανάλυση και μελέτη της εξεταζόμενης αγοράς. Στο πλαίσιο αυτό, οι Αρχές Ανταγωνισμού καλούνται να διερευνήσουν για την ύπαρξη maverick επιχειρήσεων[1] στην αγορά. Η ενδεχόμενη συμμετοχή της maverick επιχείρησης στην προτεινόμενη συγκέντρωση αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς σε αυτή την περίπτωση οι επιζήμιες για τον ανταγωνισμό επιπτώσεις λόγω της συγκέντρωσης κρίνονται σχεδόν βέβαιες ακόμα και εάν από πλευράς μεριδίων δεν πιθανολογείται η ανάπτυξη συντονισμένων ή μη συντονισμένων αποτελεσμάτων στην αγορά.
Ο εντοπισμός της maverick επιχείρησης στην αγορά
Το εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι πως ορίζεται ή και εντοπίζεται η maverick επιχείρηση. Καταρχάς, θα πρέπει να σημειωθεί ότι με τον όρο maverick, εννοείται η επιχείρηση η οποία διαχρονικά ακολουθεί διαφορετική εμπορική στρατηγική (ιδίως όσον αφορά την τιμολογιακή πολιτική) σε σχέση με τους υπόλοιπους συμμετέχοντες στην αγορά ενώ ταυτόχρονα ασκεί «αποσταθεροποιητικές» τάσεις στην αγορά προς όφελος των καταναλωτών.[2] Ο εντοπισμός της maverick επιχείρησης απαιτεί επομένως τη διαχρονική εξέταση της θέσης και της στρατηγικής που ακολουθούν οι επιχειρήσεις στην αγορά.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία και νομολογία[3] αναφορικά με την εξέταση συγκεντρώσεων επιχειρήσεων, οι συμπεριφορές που ενδεχομένως να υποδηλώνουν ότι μια επιχείρηση είναι maverick είναι οι ακόλουθες:
(α) η επιχείρηση απειλεί να αλλάξει τις συνθήκες στην αγορά με την εισαγωγή μιας νέας τεχνολογίας ή την υιοθέτηση ενός καινοτόμου επιχειρηματικού μοντέλου,
(β) η επιχείρηση έχει κίνητρο να «ηγηθεί» μίας πιθανής μείωσης των τιμών,
(γ) η επιχείρηση έχει την ικανότητα αλλά και το κίνητρο να αυξήσει την παραγωγή της χρησιμοποιώντας την (πλεονάζουσα) παραγωγική της δυνατότητα και
(δ) η επιχείρηση έχει διαφοροποιηθεί αρκετές φορές στο παρελθόν από τον ανταγωνισμό και αρνήθηκε να συμμετάσχει στο συντονισμό των ανταγωνιστών της κυρίως ως προς το επίπεδο των τιμών.
Ορισμένα από τα χαρακτηριστικά που συνήθως συγκεντρώνει μια επιχείρηση με το ρόλο του maverick στην αγορά είναι:
(α) η διαφορετική διαχρονικά πολιτική της σε σχέση με τις λοιπές επιχειρήσεις στην αγορά,
(β) το χαμηλό αναλογικά με άλλους ανταγωνιστές μερίδιο αγοράς της,
(γ) η διαχρονικά αυξητική τάση του μεριδίου της, η οποία δεν φαίνεται να επηρεάζεται καθοριστικά από τη γενικότερη τάση της αγοράς (για παράδειγμα, μια maverick επιχείρηση αυξάνει το μερίδιό της με μεγαλύτερο ρυθμό από ότι αυξάνεται η αγορά ή αυξάνει το μερίδιό της ενώ η αγορά παρουσιάζει πτωτικές τάσεις),
(δ) η τιμολογιακή πολιτική της είναι σταθερά πιο «επιθετική» από τις λοιπές ανταγωνίστριες επιχειρήσεις λόγω πλεονεκτήματος κόστους. Το χαμηλότερο κόστος μπορεί για παράδειγμα να είναι το αποτέλεσμα του μικρότερου μεγέθους της επιχείρησης ή/και τεχνολογικών καινοτομιών που η ίδια εφαρμόζει στην παραγωγική της διαδικασία και
(στ) η επιχείρηση διαθέτει πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα που θα της επιτρέψει, μέσω επιθετικής πολιτικής, να αυξήσει την παραγωγής της, διευρύνοντας το μερίδιό της στην αγορά.
Έγκριση συγχωνεύσεων από Αρχές Ανταγωνισμού – Δεσμεύσεις από συμμετέχουσες επιχειρήσεις
Εύλογα συνάγεται λοιπόν ότι η απόκτηση μέσω συγχώνευσης της maverick επιχείρησης της αγοράς, εγείρει σοβαρές ανησυχίες καθώς είναι εξαιρετικά πιθανό να επιφέρει δυσμενείς επιπτώσεις στη λειτουργία του ανταγωνισμού. Αντιθέτως, εάν η maverick επιχείρηση παραμένει αυτόνομη και ανεξάρτητη, ακόμα και στην περίπτωση που το μερίδιο της παραμένει χαμηλό μετά την ολοκλήρωση της συγκέντρωσης ή στην περίπτωση που οι λοιπές συνθήκες στην αγορά διευκολύνουν την ανάπτυξη συντονισμένης συμπεριφοράς ως αποτέλεσμα της εξεταζόμενης συγκέντρωσης, οι αντιανταγωνιστικές πιέσεις θα είναι σημαντικά ισχυρότερες σε σχέση με τις αγορές εκείνες που φέρουν τα ίδια χαρακτηριστικά αλλά σε αυτές απουσιάζει μία επιχείρηση maverick.
Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι πώς και υπό ποιες προϋποθέσεις οι Αρχές Ανταγωνισμού δύνανται να επιτρέψουν την πραγματοποίηση μιας συγκέντρωσης επιχειρήσεων στην οποία συγκαταλέγεται και η maverick επιχείρηση.
Αναντίλεκτα, κατά την εξέταση μίας συγκέντρωσης σε μια αγορά που εγείρει προβληματισμούς όσον αφορά τη μετέπειτα λειτουργία του ανταγωνισμού, οι Αρχές Ανταγωνισμού θα πρέπει να βεβαιωθούν ότι οι συμμετέχουσες επιχειρήσεις πρόκειται να «δεσμευτούν» για τη λήψη μιας σειράς μέτρων και συμπεριφορών που θα διασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία του ανταγωνισμού στην αγορά προκειμένου να την εγκρίνουν. Ειδικά στις περιπτώσεις όπου στις συμμετέχουσες επιχειρήσεις συγκαταλέγεται η επιχείρηση maverick, τα προτεινόμενα μέτρα «θεραπείας» από πλευράς συμμετεχουσών επιχειρήσεων θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι η νέα οντότητα θα διατηρήσει τη θέση maverick επιχείρησης.
Οι δεσμεύσεις που δύνανται να λάβουν οι συμμετέχουσες επιχειρήσεις μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε:
(α) δεσμεύσεις συμπεριφοράς (behavioral commitments) και
(β) δεσμεύσεις διαρθρωτικού χαρακτήρα (structural commitments).
Ειδικότερα, οι δεσμεύσεις συμπεριφοράς σχετίζονται με το σχεδιασμό της στρατηγικής της νέας οντότητας Για παράδειγμα, στο πλαίσιο δέσμευσης συμπεριφοράς μία επιχείρηση μπορεί να αποδεχθεί την άρση όρων σε συμβάσεις ή και την παράταση ισχύος συμβολαίων με πελάτες ή/και προμηθευτές. Οι διαθρωτικές δεσμεύσεις σχετίζονται κατά βάση με την παραγωγική διαδικασία του εξεταζόμενου προϊόντος/υπηρεσίας. Σε αυτές συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, η πώληση τμήματος της παραγωγικής διαδικασίας και η διακοπή συγκεκριμένης δραστηριότητας. Αν και οι δεσμεύσεις συμπεριφοράς μπορούν να είναι επαρκώς ισχυρές και να επιτύχουν το ζητούμενο αποτέλεσμα της διατήρησης της ανταγωνιστικότητας της αγοράς, οι διαρθρωτικές δεσμεύσεις εκτιμώνται ως πιο δραστικές για περιπτώσεις στις οποίες μια maverick επιχείρηση συμμετέχει στη συγκέντρωση.
Με άλλα λόγια, οι διαρθρωτικές δεσμεύσεις είναι πιο πιθανό να εξασφαλίσουν τη συνέχιση ύπαρξης της maverick επιχείρησης στην αγορά καθώς επιτρέπουν σε έναν άλλο ανταγωνιστή στην αγορά να «αναλάβει» το ρόλο αυτό. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί η εκχώρηση ή πώληση τμήματος των εργασιών της νέας οντότητας (ιδίως αυτών που αφορούν τη συμμετέχουσα maverick) σε εναπομείναντα ανταγωνιστή που κατέχει μια ασθενή θέση στην αγορά.[4]
Συμπέρασμα
Συνοψίζοντας τα πιο πάνω, είναι σαφές ότι η αναζήτηση και ο εντοπισμός των maverick επιχειρήσεων από τις Αρχές Ανταγωνισμού κατά τη διερεύνηση μιας προτεινόμενης συγκέντρωσης είναι κρίσιμης σημασίας. Ο εντοπισμός της maverick επιχείρησης (εφόσον αυτή υπάρχει) δεν είναι πάντα εύκολος και σε κάθε περίπτωση απαιτεί τη διαχρονική εξέταση των στρατηγικών, θέσεων και μεγεθών των δραστηριοποιούμενων στην αγορά επιχειρήσεων και όχι μια στατική απεικόνισή τους. Η παρουσία maverick επιχείρησης στην αγορά μπορεί να ασκήσει σημαντικές ανταγωνιστικές πιέσεις, ακόμα και σε αγορές που φέρουν χαρακτηριστικά ολιγοπωλίου. Ωστόσο, σε περίπτωση που η maverick επιχείρηση συμμετέχει στη συγκέντρωση, και ως εκ τούτου θα πάψει να υφίσταται μετά την ολοκλήρωση της συγκέντρωσης, είναι αναγκαίο τα συμμετέχοντα μέρη να προβούν στην ανάληψη των απαραίτητων δεσμεύσεων που να διασφαλίζουν την παρουσία maverick επιχείρησης στην αγορά, μέσω π.χ. εκχώρησης όλων εκείνων των εφοδίων που χρειάζεται μια τρίτη, μικρού μεγέθους αυτόνομη επιχείρηση για να διαδραματίσει το ρόλο αυτό.
Για περισσότερες πληροφορίες σε σχέση με τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων βλέπετε εδώ.
[1] Ο όρος «maverick επιχείρηση» συναντάται στη βιβλιογραφία και νομολογία και ως «επιχείρηση αποστάτης».
[2] Σημειώνεται ότι με τον όρο «αποσταθεροποιητικές» (disruptive) τάσεις εννοείται η υιοθέτηση στρατηγικής που διαταράσσει την υπάρχουσα κατάσταση σε μία αγορά.
[3] Βλέπετε ενδεικτικά Guidelines on the assessment of horizontal mergers under the Council Regulation on the control of concentrations between undertakings, 2004. Διαθέσιμη στην ηλεκτρονική διεύθυνση:
http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52004XC0205(02)&from=EN.
Βλέπετε επίσης την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Υπόθεση COMP/M.3916, T-MobileAustria/Tele.ring. Διαθέσιμη στην ηλεκτρονική διεύθυνση:
http://ec.europa.eu/competition/mergers/cases/decisions/m3916_20060426_20600_en.pdf.
[4] Αναφορικά με την υλοποίηση αυτού του μέτρου, βλέπετε ενδεικτικά την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Υπόθεση COMP/M.3916, T-MobileAustria/Tele.ring. Διαθέσιμη στην ηλεκτρονική διεύθυνση:
http://ec.europa.eu/competition/mergers/cases/decisions/m3916_20060426_20600_en.pdf
