Ο τομέας της παροχής νομικών υπηρεσιών διαδραματίζει καίριο ρόλο στην ομαλή διεξαγωγή της οικονομικής δραστηριότητας στο πλαίσιο του μηχανισμού της αγοράς που βασίζεται στα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και τα ατελή συμβόλαια. Συνεπώς, η διατήρηση υγιούς και αποτελεσματικού ανταγωνισμού στον τομέα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για την ενθάρρυνση λήψης βέλτιστων αποφάσεων από καταναλωτές και επιχειρήσεις, αλλά και για την κινητροδότηση των επαγγελματιών/παρόχων των υπηρεσιών αυτών για ανάληψη καινοτόμων πρωτοβουλιών και προσφορά ποιοτικών υπηρεσιών με το χαμηλότερο δυνατό κόστος.
Η Αρχή Ανταγωνισμού και Αγορών του Ηνωμένου Βασιλείου (Competition and Markets Authority) (στο εξής η «CMA») διαπίστωσε κατόπιν έρευνας αγοράς που διεξήγαγε πρόσφατα, ότι υπάρχουν δυσλειτουργίες στον τομέα της παροχής νομικών υπηρεσιών. Οι εν λόγω δυσλειτουργίες έχουν αρνητικό αντίκτυπο στις επιλογές των καταναλωτών και των μικρών, κυρίως, επιχειρήσεων,λόγω της έλλειψης πληροφόρησης και διαφάνειας αναφορικά με σημαντικές ανταγωνιστικές παραμέτρους π.χ.η τιμή και η ποιότητα των παρεχόμενων νομικών υπηρεσιών.
Ο τομέας της παροχής νομικών υπηρεσιών χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη εγγενούς ασυμμετρίας στην πληροφόρηση, με αποτέλεσμα η αγορά να αποτυγχάνει να επιφέρει καλά αποτελέσματα χωρίς να υπάρχει παρέμβαση του κράτους (π.χ. θέσπιση ειδικών νομοθετικών ρυθμίσεων για το επάγγελμα του δικηγόρου). Συγκεκριμένα, οι δυνητικοί αγοραστές νομικών υπηρεσιών δεν έχουν πλήρη ή και την ίδια πληροφόρηση με τους παροχείς της νομικής αρωγής, με αποτέλεσμα να οδηγούνται στη λήψη υποβέλτιστων αποφάσεων(π.χ. επιλέγουν να μην αγοράσουν καθόλου νομικές υπηρεσίες λόγω εσφαλμένων πεποιθήσεων σε σχέση με το κόστος αυτών των υπηρεσιών ή και της έκβασης της υπόθεσης τους).Από την άλλη,η ασυμμετρία στην πληροφόρηση δημιουργεί κίνητρα στους παροχείς νομικών υπηρεσιών να παραπλανήσουν τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις που επιθυμούν να αγοράσουν τέτοιες υπηρεσίες όσον αφορά το πραγματικό κόστος των νομικών υπηρεσιών ή και να παρέχουν μη αποτελεσματικές υπηρεσίες.
Τα προβλήματα που προκύπτουν από την ασυμμετρία της πληροφόρησης μεγεθύνονται και από την ανυπαρξία ή/και ανεπάρκεια μέσων/εργαλείων ώστε να καθίσταται εφικτή η σύγκριση των διαθέσιμων εναλλακτικών επιλογών όσον αφορά την αγορά νομικών υπηρεσιών. Όπως παρατηρεί η CMA, λόγω της πίεσης χρόνου, αλλά και της άγνοιας, οι καταναλωτές καθοδηγούνται συνήθως από οικογενειακά ή και φιλικά πρόσωπα στην επιλογή παρόχου νομικών υπηρεσιών, που δεν συνιστούν γενικά μία αξιόπιστη και αντικειμενική πηγή πληροφόρησης.
Επιπρόσθετα, η CMA αναγνωρίζει ότι το ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει την παροχή νομικών υπηρεσιών είναι άκαμπτο, με αποτέλεσμα να αδυνατεί να προσαρμοστεί εγκαίρως στις οικονομικές συνθήκες που επικρατούν κατά τον κρίσιμο χρόνο της διαπίστωσης της νομικής διαφοράς (π.χ. τεχνολογικές αλλαγές, ανάδυση νέων επιχειρηματικών μοντέλων, αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών). Κατά συνέπεια, προκαλείται στρέβλωση των κινήτρων των παρόχων να καινοτομήσουν, ενώ παράλληλα μεγεθύνονται οι κίνδυνοι για τους δυνητικούς πελάτες από τα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται και τα οποία δεν καλύπτονται από το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο.
Αναφορικά με την ποιότητα των νομικών υπηρεσιών, η CMA καθόρισε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά-ενδείκτες για την αξιολόγηση μιας παρεχόμενης υπηρεσίας. Λόγου χάρη, να υπάρχει συνεχής και άμεση επικοινωνία, γεγονός που καθιστά προσηνή τον επαγγελματία προς τον καταναλωτή, δείχνοντας έτσι και την προθυμία του παρόχου να ακούσει τις ανησυχίες και να λύσει οποιεσδήποτε απορίες του καταναλωτή, κάτι που ενισχύει το αίσθημα εμπιστοσύνης. Επιπλέον, η συμβουλή που παρέχεται να είναι περιεκτική, ακριβής και η κατάλληλη προς ικανοποίηση των αναγκών και των επιθυμιών του καταναλωτή.
Οι πιο πάνω διαπιστώσεις σε σχέση με τη λειτουργία του ανταγωνισμού στον τομέα της παροχής νομικών υπηρεσιών οδήγησαν στην εισήγηση ορισμένων μέτρων από τη CMA, με βασική συνισταμένη τη βελτίωση της διαφάνειας και την ενίσχυση της πληροφόρησης των καταναλωτών και των επιχειρήσεων ώστε να είναι σε θέση να εντοπίζουν και να συγκρίνουν τις εναλλακτικές επιλογές που έχουν όσον αφορά την αγορά νομικών υπηρεσιών. Μεταξύ αυτών, η αλλαγή της συμπεριφοράς των επαγγελματιών ως προς την παροχή επαρκών πληροφοριών σχετικά με το κόστος και την ποιότητα των υπηρεσιών τους. Επιπλέον, η δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας όπου οι δυνητικοί αγοραστές νομικών υπηρεσιών θα μπορούν να υποβάλλουν σχόλια ή και παρατηρήσεις (feedback) αναφορικά με τη συνεργασία τους με ένα συγκεκριμένο πάροχο νομικών υπηρεσιών, καθώς και η προσαρμογή του ρυθμιστικού πλαισίου προκειμένου να καταστεί πιο ευέλικτο και να ενσωματώνει τις εξελίξεις στην αγορά.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Ο Φιλελεύθερος της Κυριακής” στις 30/7/2017
Η Δέσποινα Ιβανόβα είναι απόφοιτη του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου και κάνει πρακτική άσκηση στην εταιρεία Trojan Economics.
