Ερωτήσεις & Απαντήσεις: H αντιμετώπιση των καρτέλ στην Κύπρο

1. Ποιες είναι οι σχετικές νομοθεσίες αναφορικά με τα καρτέλ στην Κύπρο;

Οι σχετικές νομοθεσίες αναφορικά με τα καρτέλ στην Κύπρο είναι οι εξής:

• Ο περί της Προστασίας του Ανταγωνισμού Νόμος του 2008 (13(I)/2008), ως έχει τροποποιηθεί από το Νόμο 41(Ι)/2014 (“Νόμος”).
• Ο περί Αγωγών Αποζημίωσης για Παραβάσεις του Δικαίου του Ανταγωνισμού Νόμος του 2017 (113(I)/2017) (“Νόμος 113(Ι)/2017”).
• Οι περί Απαλλαγής και Μείωσης του Διοικητικού Προστίμου σε Περίπτωση Συμπράξεων κατά Παράβαση του Άρθρου 3 του Νόμου ή/και του Άρθρου 101 της ΣΛΕΕ (Σχέδιο Επιείκειας) Κανονισμοί του 2011 (Κ.Δ.Π. 463/2011) (“Σχέδιο Επιείκειας”).

 

2. Ποια είναι η Αρμόδια Αρχή για τη διερεύνηση και διαπίστωση παραβάσεων αναφορικά με τα καρτέλ;

Η Αρμόδια Αρχή για την διερεύνηση και δίωξη καρτέλ είναι η Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού (“ΕΠΑ”), η οποία έχει την εξουσία να επιλαμβάνεται υποθέσεων καρτέλ και να διαπιστώνει την ύπαρξη παραβάσεων.

 

3. Ποιο είναι το ουσιαστικό δίκαιο που αφορά τα καρτέλ;

Η εφαρμοστέα πρόνοια είναι το άρθρο 3 του Νόμου, το οποίο απαγορεύει τις συμφωνίες, εναρμονισμένες πρακτικές και τις αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων οι οποίες έχουν ως αντικείμενο ή αποτέλεσμα την παρακώλυση, τον περιορισμό ή τη νόθευση του ανταγωνισμού εντός της Δημοκρατίας, και ιδίως εκείνες οι οποίες:

α) Άμεσα ή έμμεσα καθορίζουν τιμές ή άλλους όρους συναλλαγής·

β) Περιορίζουν ή ελέγχουν την παραγωγή, τη διάθεση, την τεχνολογική ανάπτυξη ή τις επενδύσεις·

γ) Κατανέμουν αγορές ή πηγές προμήθειας·

δ) Εφαρμόζουν ανόμοιους όρους για ισοδύναμες συναλλαγές, θέτοντας με αυτόν τον τρόπο ορισμένες επιχειρήσεις σε μειονεκτική στον ανταγωνισμό θέση·

ε) Εξαρτούν τη σύναψη συμφωνιών από την αποδοχή πρόσθετων υποχρεώσεων οι οποίες δεν συνδέονται με το αντικείμενο των εν λόγω συμφωνιών.

Παρά το γεγονός ότι η εν λόγω πρόνοια δεν καθορίζει κατά πόσον τα καρτέλ περιορίζουν τον ανταγωνισμό εξ αντικειμένου ή εκ του αποτελέσματός τους, η νομολογία έχει εξελιχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να θεωρούνται παραβάσεις σκληρού πυρήνα, οι οποίες εξ αντικειμένου παρακωλύουν, περιορίζουν ή νοθεύουν τον ανταγωνισμό.

Το επίπεδο γνώσης ή πρόθεσης των επιχειρήσεων δεν ενδιαφέρει προκειμένου να αποδοθεί ευθύνη σε αυτές αναφορικά με την παράβαση που προκύπτει από καρτέλ. Αυτό που είναι σημαντικό για την διαπίστωση ευθύνης είναι η συμμετοχή σε καρτέλ που έχει ως αντικείμενο ή αποτέλεσμα την παρεμπόδιση, τον περιορισμό ή τη νόθευση του ανταγωνισμού.

 

4. Ποιους αφορά η απαγόρευση των καρτέλ;

Η απαγόρευση των καρτέλ αφορά επιχειρήσεις και ενώσεις επιχειρήσεων. Το άρθρο 2 του Νόμου περιέχει τους ορισμούς των εν λόγω εννοιών.

Συγκεκριμένα, “επιχειρήση” νοείται οποιοσδήποτε φορέας ασκεί οικονομική δραστηριότητα ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς που τον διέπει και τον τρόπο χρηματοδότησής του. Επιπρόσθετα, “ένωση επιχειρήσεων” νοείται εταιρεία, συνεταιρισμός, ένωση, σύλλογος, ίδρυμα ή σώμα προσώπων, με νομική προσωπικότητα ή όχι που εκπροσωπεί τα εμπορικά συμφέροντα αυτόνομων επιχειρήσεων και λαμβάνει αποφάσεις ή συνάπτει συμφωνίες για την προώθηση των συμφερόντων αυτών.

 

5. Ποιες οι διερευνητικές εξουσίες της Αρμόδιας Αρχής; Είναι απαραίτητη η έκδοση εντάλματος από το Δικαστήριο για την εξάσκησή τους;

Η ΕΠΑ έχει τις ακόλουθες διερευνητικές εξουσίες:

• Συλλογή πληροφοριών μέσω γραπτών αιτημάτων σε επιχειρήσεις, ενώσεις επιχειρήσεων ή άλλα φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς.
• Διεξαγωγή συνεντεύξεων με φυσικά ή νομικά πρόσωπα που συναινούν σε αυτό, προκειμένου να λάβει δηλώσεις αναφορικά με το αντικείμενο της έρευνας.
• Είσοδος σε εγκαταστάσεις, γη και μεταφορικά μέσα επιχειρήσεων ή ενώσεων επιχειρήσεων (εξαιρουμένων των κατοικιών) προκειμένου να διεξαγάγει επιτόπιο έλεγχο. Σημειώνεται ότι η έρευνα κατοικιών ή τοποθεσιών άλλων από αυτές που προβλέπονται στην σχετική πρόνοια, δύνανται να διεξαχθούν κατόπιν έκδοσης δεόντως αιτιολογημένου δικαστικού εντάλματος.
• Έλεγχος και λήψη αντιγράφων / αποσπασμάτων αρχείων, βιβλίων, λογαριασμών και άλλων εγγράφων επαγγελματικής δραστηριότητας (ανεξαρτήτως της μορφής αποθήκευσής τους).
• Σφράγιση οποιασδήποτε επαγγελματικής εγκατάστασης και αρχείων, βιβλίων, λογαριασμών και άλλων εγγράφων για σκοπούς ελέγχου.
• Υποβολή ερωτημάτων σε αντιπροσώπους ή μέλη του προσωπικού και καταγραφή απαντήσεων.
• Διεξαγωγή τομεακών ερευνών ή ερευνών σε σχέση με συγκεκριμένους τύπους συμφωνιών σε διάφορους κλάδους σε περίπτωση που λόγω της πορείας των εμπορικών συναλλαγών, της δυσκαμψίας των τιμών ή άλλων περιστάσεων δημιουργούνται υπόνοιες για πιθανό περιορισμό ή στρέβλωση του ανταγωνισμού στη Δημοκρατία. Προς το σκοπό αυτό, η ΕΠΑ δύναται να ζητά πληροφορίες και να διενεργεί ελέγχους. Επιπρόσθετα, δύναται να δημοσιεύει έκθεση για τα αποτελέσματα της έρευνάς της, καθώς και να χρησιμοποιεί τα στοιχεία που συνέλλεξε για τη διερεύνηση πιθανών παραβάσεων.

 

6. Ποιο μέρος φέρει το βάρος απόδειξης και ποιο το επίπεδο απόδειξης;

Το βάρος απόδειξης μιας παράβασης το φέρει η ΕΠΑ, η οποία πρέπει να αποδείξει την ύπαρξη του καρτέλ πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας.

Ωστόσο, το βάρος απόδειξης σε σχέση με την επίκληση υπεράσπισης ή εξαιρέσεων εκ μέρους της αμυνόμενης επιχείρησης φέρει η ίδια η επιχείρηση που την προβάλλει.

 

7. Δύναται να διαπιστωθεί παράβαση στη βάση περιστατικής μαρτυρίας;

Μια παράβαση δύναται να διαπιστωθεί μέσω της χρήσης περιστατικής μαρτυρίας και έμμεσων αποδεικτικών στοιχείων. Ωστόσο, τέτοια περιστατική μαρτυρία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη συλλογικά και τα αποδεικτικά στοιχεία να είναι επαρκώς ακριβή, πειστικά και συγκλίνοντα, προκειμένου να δύνανται να στηρίξουν την ύπαρξη καρτέλ.

 

8. Ποια η διαδικασία προσφυγής κατά απόφασης της Αρμόδιας Αρχής;

Οι αποφάσεις της ΕΠΑ δύνανται να προσβληθούν ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου στη βάση του Άρθρου 146 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας εντός 75 ημερών από την ημέρα δημοσίευσης της απόφασης ή την ημέρα κατά την οποία έλαβε γνώση της η επιχείρηση. Η απόφαση του Διοικητικού Δικαστηρίου δύναται ακολούθως να εφεσιβληθεί ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου εντός 42 ημερών από την ημέρα δημοσίευσής της.

 

9. Ποιες κυρώσεις συνεπάγεται η παράβαση λόγω καρτέλ;

Η ΕΠΑ δύναται, αναλόγως της σοβαρότητας και της διάρκειας της παράβασης, να επιβάλει τις ακόλουθες διοικητικές κυρώσεις:

• Διοικητικά πρόστιμα μέχρι και το 10% του κύκλου εργασιών της παραβαίνουσας επιχείρησης.
• Διοικητικά πρόστιμα μέχρι το άθροισμα του 10% του κύκλου εργασιών κάθε επιχείρησης που είναι μέλος της παραβαίνουσας ένωσης επιχειρήσεων.

Επιπρόσθετα, η ΕΠΑ δύναται να επιβάλει διοικητικό πρόστιμο μέχρι και το 5% μέσου ημερήσιου κύκλου εργασιών της για κάθε μέρα συνέχισης της παράβασης.

Τα διοικητικά πρόστιμα υπολογίζονται με βάση τον κύκλο εργασιών της επιχείρησης κατά το προηγούμενο οικονομικό έτος.

 

10. Υφίσταται κάποιο σχέδιο στη βάση του οποίου δύναται να υπάρξει πλήρης απαλλαγή από το διοικητικό πρόστιμο; Αν ναι, ποια είναι τα βασικά του στοιχεία; Πόσο σημαντικό είναι μία επιχείρηση να προσεγγίσει πρώτη την Αρμόδια Αρχή;

Το Σχέδιο Επιείκειας έχει τεθεί σε ισχύ από το 2011 και προσφέρει δύο μορφές επιεικούς μεταχείρισης:

• Πλήρης απαλλαγή από το διοικητικό πρόστιμο.
• Μείωση του διοικητικού προστίμου.

Πλήρης απαλλαγή από το διοικητικό πρόστιμο δύναται να χορηγηθεί στην πρώτη επιχειρήση που υποβάλλει αποδεικτικά στοιχεία που είναι επαρκή είτε για την έναρξη διαδικασίας έρευνας είτε για τη διαπίστωση παράβασης.

Σημειώνεται ότι δεν δύναται να παρασχεθεί πλήρης απαλλαγή από το διοικητικό πρόστιμο σε επιχείρηση εάν η ΕΠΑ έχει ήδη στη διάθεσή της επαρκή στοιχεία για οποιοδήποτε από τα πιο πάνω, ή έχει ήδη χορηγήσει πλήρη απαλλαγή σε άλλη επιχείρηση υπό όρους.

Μια επιχείρηση που επιδιώκει την πλήρη απαλλαγή της από το διοικητικό πρόστιμο πρέπει:

• Να συνεργάζεται πλήρως, ενεργώς και σε διαρκή βάση με την ΕΠΑ από την ημέρα υποβολής της αίτησης μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας,
• Να τερματίσει άμεσα την συμμετοχή της στην πιθανολογούμενη παράβαση (εκτός εάν η ΕΠΑ κρίνει ότι είναι εύλογα αναγκαίο να ενεργήσει διαφορετικά προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των ερευνών που διενεργούνται), και
• Να μην έχει παρακινήσει άλλες επιχειρήσεις να συμμετάσχουν στην παράβαση.

Επιχειρήσεις οι οποίες έχουν παρακινήσει τη συμμετοχή άλλων στο καρτέλ (ringleaders) δύνανται, ωστόσο, να υποβάλουν αίτηση για μείωση (όχι απαλλαγή) του διοικητικού προστίμου.

Όσον αφορά τις ιδιωτικές διαφορές που δύναται να προκύψουν λόγω συμμετοχής / εμπλοκής σε καρτέλ, σημειώνεται ότι η συμμετοχή στο Σχέδιο Επιείκειας δεν αποκλείει την αστική ευθύνη μίας επιχειρήσης.

 

11. Υφίσταται κάποιο σχέδιο στη βάση του οποίου δύναται να παραχωρηθεί μερική επιεικής μεταχείριση σε επιχειρήσεις που συνεργάζονται με την Αρμόδια Αρχή μετά την υποβολή αίτησης πλήρους απαλλαγής από άλλη επιχείρηση; Αν ναι, ποια τα βασικά του στοιχεία; Αν όχι, σε ποιο βαθμό μπορούν οι επιχειρήσεις που συνεργάζονται μεταγενέστερα με την Αρμόδια Αρχή να αναμένουν ότι θα έχουν ευνοϊκή μεταχείριση;

Επιχειρήσεις οι οποίες υποβάλλουν αίτημα συμμετοχής στο Σχέδιο Επιείκειας μεταγενέστερα της υποβολής αίτησης πλήρους απαλλαγής από άλλη επιχείρηση δύνανται να λάβουν μείωση του διοικητικού προστίμου. Ωστόσο, αποτελεί προϋπόθεση ότι τα αποδεικτικά στοιχεία που θα υποβάλουν σχετικά με την παράβαση έχουν σημαντική επιπρόσθετη αποδεικτική αξία, και επομένως ενισχύουν τη δυνατότητα της ΕΠΑ να αποδείξει κρίσιμα περιστατικά που στοιχειοθετούν το καρτέλ.

Οι επιχειρήσεις που υποβάλλουν αίτηση για μείωση του διοικητικού προστίμου πρέπει επίσης να συνεργάζονται πλήρως, ενεργώς και σε διαρκή βάση με την ΕΠΑ, καθώς και να τερματίσουν τη συμμετοχή τους στην παράβαση κατά τη στιγμή της υποβολής των αποδεικτικών στοιχείων (εκτός εάν η ΕΠΑ κρίνει ότι είναι εύλογα αναγκαίο να ενεργήσει διαφορετικά προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των ερευνών που διενεργούνται).

Εφόσον πληρούνται πιο πάνω προϋποθέσεις, μία αιτήτρια επιχείρηση δύναται να λάβει έως και 50% μείωση του διοικητικού προστίμου, αναλόγως του αν ήταν η πρώτη, δεύτερη ή τρίτη επιχείρηση που υπέβαλε την αίτηση για μείωση προστίμου.

 

11. Δύνανται να αξιωθούν αποζημιώσεις από άμεσους και έμμεσους αγοραστές; Δύνανται αγοραστές οι οποίοι απέκτησαν το επηρεαζόμενο προϊόν από επιχειρήσεις που δεν ήταν μέλη του καρτέλ να αξιώσουν αποζημιώσεις στη βάση κατ’ ισχυρισμόν παράλληλων αυξήσεων των τιμών (umbrella purchaser claims); Ποιο το επίπεδο των αποζημιώσεων και ποια έξοδα μπορούν να ανακτηθούν;

Οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή δημόσια αρχή που έχει υποστεί ζημία λόγω καρτέλ δύναται να ασκήσει αγωγή αποζημίωσης ενώπιον Επαρχιακού Δικαστηρίου στη βάση του Νόμου 113(Ι)/2017.

Αγωγές αποζημίωσης λόγω καρτέλ δύναται να ασκηθούν από άμεσους και έμμεσους αγοραστές, οι οποίοι έχουν δικαίωμα πλήρους αποζημίωσης. Ως πλήρης αποζημίωση θεωρείται η πλήρης αποκατάσταση του ζημιωθέντος προσώπου στην κατάσταση που θα βρισκόταν εάν δεν είχε λάβει χώρα η παράβαση, και συνίσταται στην επιδίκαση ιδίως γενικών ή/και ειδικών αποζημιώσεων ή/και διαφυγόντος κέρδους και την καταβολή τόκων οι οποίοι οφείλονται από την στιγμή που προκλήθηκε η ζημία μέχρι την καταβολή της αποζημίωσης. Η πλήρης αποζημίωση δεν περιλαμβάνει τιμωρητικές αποζημιώσεις.

Σε σχέση με τους έμμεσους αγοραστές, θα πρέπει να αποδειχθεί ότι:

1. Ο εναγόμενος έχει συμμετάσχει στο καρτέλ,
2. Η παράβαση είχε ως αποτέλεσμα την επιβολή πρόσθετης επιβάρυνσης στον άμεσο αγοραστή του εναγόμενου, και
3. Ο ενάγων (έμμεσος αγοραστής) αγόρασε το επηρεαζόμενο προϊόν.

Η μετακύλιση δύναται να χρησιμοποιηθεί ως υπεράσπιση από τον εναγόμενο (passing-on defence), εφόσον αποδείξει ότι ο ενάγων μετακύλισε, μερικώς ή εξ ολοκλήρου, την επιπλέον επιβάρυνση που επιβλήθηκε λόγω της παράβασης.

Δεν υπάρχει ειδική πρόνοια σε σχέση με τη δυνατότητα αξίωσης αποζημίωσης από πρόσωπα που αγόρασαν το επηρεαζόμενο προϊόν από επιχειρήσεις που δεν συμμετείχαν στο καρτέλ στη βάση κατ’ ισχυρισμόν παράλληλων αυξήσεων των τιμών (umbrella purchaser claims). Ωστόσο, αυτού του είδους αξιώσεις αποζημίωσης ενδεχομένως να μπορούσαν να ασκηθούν στη βάση της νομολογίας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλ. ενδεικτικά Υπόθεση C-557/12, Kone AG and others v ÖBB-Infrastruktur AG).

Δεν υπάρχει ακόμη νομολογία σε σχέση με αγωγές αποζημιώσεων στη βάση του Νόμου 113(Ι)/2017.

 

Διαβάστε το κείμενο Ερωτήσεων – Απαντήσεων σε μορφή PDF.

 

 Το παρόν έγγραφο αποτελεί οδηγό σε σχέση με την αντιμετώπιση των καρτέλ στην Κύπρο και προορίζεται αποκλειστικά για σκοπούς γενικής πληροφόρησης. Δεν προορίζεται ως και δεν συνιστά νομική ή/και επαγγελματική ή/και άλλη συμβουλή.